Heel het raderwerk staat stil als Joe Manchin dat wil

Jonathan van der Heijden: 17 Juni, 2021

Joe Biden heeft in zijn eerste honderd dagen als President veel voor elkaar gekregen. In rap tempo heeft hij ‘executive decisions’ uitgevaardigd, de uitrol van vaccinaties tegen COVID-19 verloopt succesvol en om de economische gevolgen door COVID-19 op te vangen is een ongekend groot pakket aan stimuleringsmaatregelen goedgekeurd (het ‘American Rescue Plan’ t.w.v. bijna 2 biljoen dollar). De populariteit van de President is bovendien bijzonder stabiel en zijn zogenaamde ‘approval rating’ ligt constant iets boven de 50. Ruim boven de ‘approval rating’ van de vorige President (die schommelde rond de 40).

De wittebroodsweken van Biden lijken toch voorbij. Ondanks een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat worden grote wetgevende projecten voorlopig geblokkeerd in de Senaat. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om het ‘American Jobs Plan’ - beter bekend als het ‘Infrastructuurplan’. In het kort komt dit plan erop neer dat de komende jaren rond de 2 biljoen dollar (rond de 10% van het Amerikaanse BBP) zou moeten worden uitgetrokken om niet alleen wegen, bruggen en spoor te verbeteren, maar ook te investeren in zorg voor ouderen en R&D. Een ander belangrijk wetsvoorstel voor de Democraten is de ‘For the People Act’. Dit wetsvoorstel beoogt vooral de stemrechten van Amerikanen uit te breiden. Het moet bijvoorbeeld makkelijker worden voor kiezers om zich te registreren. Als een kiezer zich namelijk niet registreert is het niet mogelijk een stem uit te brengen.

Dat het moeilijk zou worden om de Democratische agenda uit te voeren viel wel te verwachten. In de praktijk is een meerderheid van 60 stemmen in de Senaat nodig om een wetsvoorstel goedgekeurd te krijgen. Dit komt door de zogenaamde ‘filibuster’. In de Senaat is in theorie een gewone meerderheid voldoende om een wet goed te keuren. In de praktijk werkt het echter net iets anders. Als een wet wordt behandeld in de Senaat is er geen enkele tijdslimiet om over de wet te debatteren. Er is zelfs geen verplichting het te hebben over het onderwerp. In het verleden hebben Senatoren bijvoorbeeld urenlang een kookboek, een kinderboek en een telefoonboek voorgelezen. Alles om de stemming maar uit te stellen. Dit proces staat is beter bekend onder de naam “filibuster”. Er zijn 60 van de honderd stemmen nodig om een 'filibuster' te stoppen.

Er is echter een loophole voor de ‘filibuster’, de procedure van ‘Budget Reconciliation’. Als er wordt gestemd over belastingen, overheidsuitgaven en het schuldplafond van de federale overheid, dan kan geen gebruik worden gemaakt van de 'filibuster'. Elk van deze onderwerpen kan middels een ‘Reconciliation Bill’ één keer per jaar met een gewone meerderheid in de Senaat worden aangenomen. De voorwaarden waaraan moet worden voldaan om opgenomen te kunnen worden in een ‘Reconciliation Bill’ zijn echter behoorlijk complex. In ieder geval moet er een directe relatie zijn met de begroting. Dit is dan ook precies de procedure die gekozen is om het ‘American Rescue Plan’ goedgekeurd te krijgen. Een aantal belangrijke elementen – waaronder een verhoging van het minimumloon - moest dan ook door de Democraten noodgedwongen worden geschrapt.

Drie opties om voortgang te boeken: allen met een kleine kans van slagen

Met bovenstaande beperkingen in het achterhoofd, wat zijn de opties voor de Democraten om de verdere agenda uit te voeren? En wat is de kans van slagen?

1. Het afschaffen van de ‘Filibuster’

De meest efficiënte manier om de agenda door te drukken is het afschaffen van de ‘filibuster’. De Senaat kan deze gemakkelijk afschaffen, hier is slechts een gewone meerderheid voor nodig. Voor deze route is er echter één probleem, Joe Manchin. De Democratische Senator uit West Virginia heeft zelf een behoorlijke conservatieve overtuiging. Dat is niet verwonderlijk aangezien West Virginia een van de meest Republikeinse staten van de VS is. Sterker nog, bij de afgelopen verkiezingen won voormalig president Trump de staat met een verschil van bijna 40 procentpunt. Alleen in Wyoming was dit verschil nog groter. Hij heeft dan ook herhaaldelijk laten weten geen enkele heil te zien in het opheffen van de ‘filibuster’.

2. Gebruik maken van de ‘budget reconciliation’ procedure

De Democraten kunnen nogmaals de procedure van ‘budget reconciliation’ inzetten om het infrastructuurplan door te drukken zonder ook maar één Republikeinse senator te overtuigen. Deze route is ditmaal (nog) niet gekozen. De reden waarom? Joe Manchin. Joe Manchin heeft een zeer sterke voorkeur om wetten in de Senaat gezamenlijk met de Republikeinen vorm te geven. Met het ARP heeft hij onder druk van de Democraten en uit overtuiging dat er sprake was van een acute noodzaak ingestemd. Overigens pas nadat op zijn verzoek nog een aantal significante wijzigingen waren doorgevoerd. Het lijkt niet te verwachten dat hij snel nog een keer zal instemmen als deze procedure wordt gebruikt.

Overigens beperkt het voor de Democraten ook het aanpakken van belangrijke regelgeving welke niet budgettair van aard is. Denk hierbij aan het stellen van beperkingen aan uitstoot van broeikasgassen of het verhogen van het minimumloon. Tot slot doet een dergelijke aanpak ook verder afbreuk aan de belofte van President Biden om samen te werken met de Republikeinen en het land weer bij elkaar te brengen. De geloofwaardigheid van deze belofte is namelijk na het doordrukken van het ‘Amerikcan Rescue Plan’ - ondanks een tegenvoorstel van de Republikeinen - enigszins op losse schroeven komen te staan.

3. Samenwerken met de Republikeinen

Tot slot kunnen de Democraten onderhandelen met de Republikeinen over hun uitgebrachte wetsvoorstellen. Dit is precies wat er momenteel wordt gepoogd met het infrastructuurplan. Deze aanpak is eigenlijk ook vaak gedoemd te mislukken. De eerste gesprekken zijn dan ook vastgelopen. Als de Democraten te veel water bij de wijn doen, dan zal de linkerflank van de Democraten naar verwachting niet instemmen. De Republikeinen zullen echter niet instemmen als het plan niet significant wordt veranderd. Voor kleinere voorstellen zijn er echter wel mogelijkheden. Zo is er bijvoorbeeld recent een wetsvoorstel om de concurrentiepositie t.a.v. China te verbeteren aangenomen door de Senaat.

Hoe nu verder?

Als Joe Manchin niet terugkomt op zijn standpunten wordt het voor de Democraten erg moeilijk om grote wetsvoorstellen door de Senaat te loodsen. Toch valt het wel te verwachten dat de meerderheidsleider in de Senaat – Chuck Schumer – de komende maanden wetsvoorstellen ter stemming zal voorleggen. Dit zal hij vooral doen om de Republikeinen later de schuld te kunnen geven dat er weinig vooruitgang is geboekt, ondanks de pogingen van de Democraten om er samen uit te komen. Hopelijk helpt dit de Democraten bij de ‘mid-term’ verkiezingen van eind volgend jaar. Als de Democraten de meerderheid in het Huis of de Senaat verliezen, dan zal de tweede helft van Joe Bidens’ Presidentschap er een zijn van stilstand.