Een mooi voorbeeld van directe democratie in Colorado

27 Oktober, 2020

Nederland heeft niet echt een goed track record met het direct voorleggen van keuzes aan de bevolking. Vaak zijn de onderwerpen complex en staan ze ver weg van het dagelijks leven van de meeste inwoners. Het is lastig voor burgers om te stemmen over complexe beslissingen zoals een Europese Grondwet of het EU-associatieakkoord met Oekraïne. Bovendien zijn de referenda vaak politiek, bijvoorbeeld omdat het kabinet vaak duidelijk een mening heeft wat de uitslag van het referendum zou moeten zijn. Hierdoor wordt het referendum ook vooral een stem voor of tegen het zittende kabinet.

Dat het ook anders kan laat ik zien aan de hand van de Staat Colorado. In de VS hebben de Staten nog relatief veel autonomie, waardoor zij beslissingen kunnen nemen over onderwerpen die bij ons doorgaans (volledig) centraal worden geregeld (denk aan bijvoorbeeld onderwijs en arbeidsmarkt). Al sinds 1880 kunnen de inwoners van Colorado stemmen over maatregelen die door individuen of de wetgevende macht worden ingediend.

Dat het om een zeer divers palet aan mogelijke maatregelen gaat, laat onderstaande figuur zien. Dit figuur categoriseert de maatregelen die sinds 1880 aan de inwoners van Colorado zijn voorgelegd. Het gaat bijvoorbeeld om maatregelen op het gebied van belastingen, onderwijs, overheden, arbeidsmarkt, transport en abortus. Het valt hierbij ook op dat er niet een duidelijke bias in de uitkomst lijkt te zitten. Zo zijn van de 479 voorgestelde maatregelen er 260 verworpen en 213 aangenomen. Uiteraard verschilt dit wel sterk per onderwerp, waarbij bijvoorbeeld voorstellen op het gebied van belastingen relatief vaak worden verworpen.

Figuur 1: Maatregelen waarover gestemd is in Colorado naar categorie

Bron: Eigen bewerking op basis van data van de website van de Colorado General Assembly (klik hier)

Ook dit jaar kunnen de inwoners van Colorado hun stem uitbrengen op 11 maatregelen die specifiek betrekking hebben op de Staat Colorado. De maatregelen zijn opgenomen in het zogenaamde Blue Book dat elke inwoner krijgt thuisgestuurd en ook online te raadplegen is. In het Blue Book worden de maatregelen door de niet partijdige (non-partisan) Colorado Legislative Council voorzien van een neutrale appreciatie. Zo worden de mogelijke voor- en nadelen geschetst van de maatregel. Daarbij wordt ook elke maatregel voorzien van een begrotingsnota zodat duidelijk is wat de te verwachten impact is op de Staatsfinanciën. Dit is niet onbelangrijk aangezien de Staat van Colorado jaarlijks een begroting in evenwicht moet laten zien (zie hier voor meer informatie over de werking van de begroting in de Staten).

Een van de meer in het oog springende onderwerpen van dit jaar is bijvoorbeeld voorstel EE. Voorstel EE verhoogt de belasting op sigaretten en andere tabaksproducten en introduceert tevens een nieuwe belasting op nicotineproducten. Met een te verwachten jaarlijkse opbrengst van ruim $250 miljoen gaat het niet om kleine bedragen. De opbrengsten van deze maatregel wordt geoormerkt en zal voornamelijk gaan naar (voorschools) onderwijs, maar zal ook voor een deel worden besteedt aan bijvoorbeeld sociale huisvesting en gezondheidszorg.

Dat een aantal onderwerpen leeft onder de bevolking is duidelijk in het straatbeeld te zien. Niet alleen staan er in veel tuinen bordjes met welke presidentskandidaat wordt gesteund (zoals bordjes met daarop “I’m ridin with Biden” of “Keep America Great”), ook worden veel borden geplaatst over de maatregelen in het Blue Book (“Vote yes for…”). Het kan mogelijk ook voor (lokale) overheden in Nederland interessant zijn om niet al te complexe onderwerpen die dicht bij de belevingswereld van de burger liggen voor te leggen. Dit kan de kloof tussen politiek en burger verkleinen. Hierbij lijkt het verstandig dat de voorstellen neutraal en zonder stemadvies van een overheid worden omschreven.