Keynes vs. Riccardo: Wat hebben Amerikaanse huishoudens gedaan met de ontvangen ‘stimulus-checks’?

Jonathan van der Heijden: 28 Mei, 2021

In het kort

• De Amerikaanse overheid heeft tijdens COVID-19 pandemie drie keer stimulus-checks uitgedeeld aan Amerikaanse huishoudens.
• De eerste ronde van stimulus-checks werkte zoals Keynes zou verwachten. De meeste huishoudens gaven het ontvangen bedrag vooral uit. Hiermee werd zowel bereikt dat huishoudens die in de problemen zaten de broodnodige inkomensondersteuning kregen en werd de vraaguitval ook beperkt.
• De tweede en derde ronde van stimulus-checks werden vooral gebruikt voor sparen of het verlagen van schulden. Het is dan ook een relatief dure en inefficiënte maatregel om de economie te ondersteunen. Beter zouden maatregelen kunnen worden genomen die huishoudens ondersteunen die het echt nodig hebben.
• De ineffectiviteit van de tweede en derde ronde van stimulus-checks is misschien toch maar beter ook. De economie herstelt zich namelijk al op eigen kracht. In combinatie met het ruime monetaire beleid zorgt verdere stimulering vooral voor een opwaartse druk op inflatie en een verder oplopende staatsschuld.
• Mogelijk dat huishoudens toch rationeel zijn en denken dat vroeger of later de belastingen omhoog zullen gaan om de schuld te verlagen en daarom het geld niet uitgeven. Zoals Riccardo zou verwachten.

Drie rondes van stimulus-checks

Sinds het begin van de Coronacrisis zijn er in de VS drie stimuleringspakketten goedgekeurd. In alle drie pakketten was een van de onderdelen het uitdelen van geld in de vorm van stimulus-checks. Als je aan bepaalde voorwaarden voldoet krijg je automatisch het geld op je rekening gestort of een check thuisgestuurd. Het doel van het uitdelen van de checks is niet alleen om huishoudens die het financieel moeilijk hebben door de crisis te helpen, maar vooral ook om de economische vraaguitval te beperken.

Figuur 1: Overzicht van de drie rondes van stimulus-checks

Om in aanmerking te komen voor een stimulus-check wordt naar de hoogte van het inkomen gekeken. Hierbij wordt onderscheidt gemaakt naar alleenstaanden, gehuwden (als ook samen belastingaangifte wordt gedaan) of anders naar het inkomen van de kostwinner. Tot een bepaald inkomen is er recht op het maximale bedrag per volwassene en kind. Vervolgens wordt het te ontvangen bedrag steeds wat lager. Boven een bepaald bedrag is er geen recht op een stimulus-check. De bedragen zijn weergegeven in figuur 1. Wat opvalt is dat de maximale inkomensgrens om in aanmerking te komen voor een stimulus-check bij iedere nieuwe ronde iets is verlaagd. Verder is opvallend dat de laatste ronde van stimulus-checks het meest ruimhartigst was. De directe impact van de stimulus-checks’ op het totale beschikbaar inkomen van huishoudens in de VS is weergegeven in Figuur2.

Figuur 2: Impact van de stimulus-checks op het beschikbaar inkomen van Amerikaanse huishoudens

Bron: Eigen bewerkingen o.b.v. FRED database

Zijn de stimulus-checks effectief vormgegeven?

Om te bepalen of stimuleringsmaatregelen effectief zijn, wordt vaak gekeken naar 3 T’s. Zijn ze ‘Temporary’ (tijdelijk), ‘Timely’ (tijdig) en ‘Targeted’ (gericht)? Het is belangrijk dat stimuleringsmaatregelen tijdelijk zijn omdat de overheid niet onbeperkt de schuld kan laten oplopen om de economie te stimuleren. Zodra de economie weer op eigen benen kan staan zou de stimulans vanuit de overheid moeten ophouden. Ook de tijdigheid is van belang. Als het te lang duurt voordat een stimuleringsmaatregel wordt ingevoerd kan het zo zijn dat het kwaad al geschied is, bijvoorbeeld doordat een deel van de opgelopen werkloosheid structurele vormen begint aan te nemen. Ook kan het zo zijn dat de economie de extra stimulering al niet meer nodig heeft omdat deze in de tussentijd al hersteld is. In dat geval werkt de stimulering averechts (de economie wordt dan teveel aangejaagd). Tot slot is het belangrijk dat stimuleringsmaatregelen gericht worden vormgegeven zodat ze dan maximaal effect sorteren. Grijpt de maatregelen aan bij het probleem dat je wil oplossen?

De Amerikaanse stimulus-checks zijn in ieder geval tijdelijk en tijdig. Immers, er wordt slechts éénmalig geld gestort aan huishoudens. Ook zijn de checks tijdig. De eerste ronde van checks werden al relatief snel na de vraaguitval als gevolg van COVID-19 uitgedeeld. In mei ontvingen de eerste Amerikanen de eerste stimulus-checks. Bovendien was het na het tweede en derde akkoord voor aanvullende stimulering relatief eenvoudig voor de Amerikaanse belastingdienst om de checks uit te delen.

De Amerikaanse stimulus-checks zijn maar in zeer beperkte mate gericht. De inkomensgrenzen die worden gehanteerd om recht te hebben op een check zijn zeer ruim. Weliswaar wordt de hoogte van de checks boven een bepaald inkomensniveau afgebouwd, de inkomensgrenzen blijven zeer hoog. Dit geldt voor alle drie rondes van stimulus-checks. In totaal ontving ongeveer 85% van de Amerikaanse huishoudens een stimulus-check.

Wat waren de effecten van de verschillende stimulus-checks?

Zoals wel vaker met economische theorieën zijn de effecten van tevoren moeilijk in te schatten. Je zou aan de ene kant kunnen verwachten dat huishoudens die geld ontvangen het ook daadwerkelijk uitgeven. Dit kan direct zijn of gespreid over een wat langere periode. Je zou kunnen zeggen, dit is wat Keynes zou verwachten als er een flinke vraaguitval is.

Aan de andere kant zou het ook kunnen dat huishoudens het ontvangen bedrag niet zullen uitgeven, maar zullen sparen. De reden is dat de overheid de stimulus checks financiert door de schuld te laten oplopen. Rationele consumenten zouden bedenken dat de overheid later de belastingen zullen verhogen om de opgelopen schuld weer te verlagen. Dit is wat de theorie van Riccardo zou verwachten.

Uiteraard zijn er op beide theorieën wel een aantal kanttekeningen te plaatsen. Het goede nieuws is echter dat we nu al kunnen zien wat het effect van de drie rondes van stimulus-checks is geweest op het uitgavenpatroon van Amerikaanse huishoudens. Het Amerikaanse Bureau voor de Statistiek (Census Bureau) heeft namelijk naar aanleiding van de Coronacrisis een periodieke vragenlijst ontwikkeld. Onderdeel van deze vragenlijst zijn vragen over de stimulus-checks. Bijvoorbeeld of iemand van het huishouden een check heeft ontvangen en wat er met het ontvangen bedrag is gebeurd? Is het bijvoorbeeld gebruikt voor schuldafbouw, wordt het gespaard of is het uitgegeven, en zo ja waaraan dan? Natuurlijk moet voorzichtig worden omgegaan met deze data, het gaat immers om een vragenlijst.

Figuur 3: Gebruik van stimulus-checks door Amerikaanse huishoudens

Bron: Eigen bewerkingen o.b.v. data van het US CENSUS BUREAU

Cares act: Relatief effectief (Keynes vs. Riccardo: 1-0) en goed besteed

De eerste stimulus-checks werden in april 2020 verstuurd. Dit was relatief snel na het uitbreken van COVID-19 in de VS. De checks waren erg effectief en voorzagen duidelijk in de behoefte van huishoudens voor inkomensondersteuning. In de eerste paar maanden was de werkloosheid in de VS dan ook al gestegen van zo’n 4% tot rond de 15%. Een groot gedeelte van de huishoudens die een stimulus-check (75%) ontvingen gaven aan dat zij deze vooral hebben gebruikt of zouden gaan gebruiken voor uitgaven. De belangrijkste uitgavencategorieën waren voedsel, huishoudartikelen, nutsvoorzieningen en huur. De overige huishoudens gebruikten de checks vooral voor het afbetalen van schulden (14%) of sparen (11%).

Hoewel de checks niet heel gericht waren, gaven niet alleen huishoudens met lagere inkomens hun checks uit. Ook het merendeel van huishoudens met een hoog inkomen gaf het geld uit in plaats van het geld te sparen of schuld af te bouwen. Dit beeld verandert ook niet als wordt gekeken naar leeftijd of opleiding.

Figuur 4: Gebruik van stimulus-checks naar inkomensklassen bij de CARES act

Bron: Eigen bewerkingen o.b.v. data van het US CENSUS BUREAU

Een groot gedeelte van de eerste ronde van stimulus-checks is daadwerkelijk gebruikt voor uitgaven. Dit betekent dat de vraaguitval voor een deel is gecompenseerd door het uitdelen van de checks. Doordat de belangrijkste uitgavencategorieën primaire levensbehoeften bevatten (Zie bovenstaand Figuur 3) betekent het ook dat veel huishoudens broodnodige ondersteuning hebben gekregen om hun inkomensterugval te beperken. Kortom, de maatregel was tijdig, tijdelijk en hoefde niet direct gericht te zijn om het onderliggende probleem van vraaguitval aan te pakken. Huishoudens reageerden zoals Keynes zou verwachten door het geld uit te geven en in veel mindere mate te besparen.

CAA en ARP missen effectiviteit (Keynes vs. Riccardo: 1-2) en dat is misschien maar beter ook

De effecten van de stimulus-checks zijn behoorlijk anders bij de tweede en derde ronde. De meeste huishoudens die een check ontvingen (of verwachten er een te zullen ontvangen) geven aan dat zij deze zullen gebruiken om te sparen of schuld af te lossen. Als het geld wel wordt uitgegeven verandert het beeld overigens niet ten opzichte van de eerste ronde van stimulus-checks. Het geld wordt voornamelijk uitgegeven aan primaire levensbehoeften zoals voedsel, gas, water en licht en huishoudgoederen. Het aandeel huishoudens dat aangeeft het geld te zullen gebruiken voor echte consumptiegoederen zoals elektronica, kleding of sportartikelen is zeer beperkt.

De tweede en derde ronde van stimulus-checks zorgen ervoor dat huishoudens die inkomensondersteuning nodig hebben, deze ook krijgen. Echter, er is een steeds grotere groep van huishoudens die geen ondersteuning nodig hebben. Deze groep kiest er vooral voor om de stimulus-checks te gebruiken om te sparen of hun schuld te verlagen. De tweede en derde ronde van stimulus-checks zorgen dan ook maar beperkt voor een impuls aan de vraagstimulering.

Dit is misschien maar beter ook, want de economie herstelt zich namelijk al op eigen kracht. Dit is dan ook de reden dat een aantal economen wijzen op het gevaar van inflatie als gevolg van een herstellende economie, ruim monetair beleid en budgettaire stimulering. De tweede en derde ronde van stimulus-checks voldoet dan ook duidelijk niet aan de ‘T’ van ‘Targeted’. Het is een relatief dure en inefficiënte maatregel, met mogelijk negatieve gevolgen op de langere termijn doordat het bijdraagt aan een toch al oplopende inflatie en de staatsschuld verder doet oplopen. Mogelijk dat huishoudens toch rationeel zijn en denken dat vroeger of later de belastingen omhoog zullen gaan om de schuld te verlagen en daarom de checks niet uitgeven.