Lage economische groei en aanhoudende inflatie typeren derde kwartaal 2021
Jonathan van der Heijden: 2 November, 2021
In het kort
- In het derde kwartaal van 2021 is de Amerikaanse economie met 2.0% (op jaarbasis) gegroeid. Hiermee noteert de Amerikaanse economie de laagste kwartaalgroei sinds het herstel van de historische krimp van ruim 30% in het tweede kwartaal van 2020 is ingezet.
- De componenten van de groei (Consumptie, Investeringen, Overheidsbestedingen en Netto export) laten geen grote uitschieters zien. De lage groei kan is dan ook vooral te danken aan de daling van de consumptie. Deze was namelijk tot nu toe vooral de drijvende kracht achter het herstel.
- Er is een aantal belangrijke redenen voor de afname van de groei van de consumptie. De belangrijkste kracht achter de consumptie van huishoudens is simpelweg hoeveel ze te besteden hebben. En de groei van hun inkomen staat onder druk.
- Ten eerste zijn de stimuleringschecks inmiddels allemaal uitbetaald. Aanvullend blijft de werkgelegenheidsontwikkeling achter bij het economisch herstel. En tot slot zorgt de forse inflatie voor een daling van de reële koopkracht.
- Naast het dempende effect van het beschikbaar inkomen heeft ook de forse oploop van het aantal Coronabesmettingen de consumptie negatief beïnvloed. Het gaat dan uiteraard met name om de consumptie van diensten (reizen, restaurantbezoek etc.).
- De vooruitzichten voor het 4e kwartaal van 2021 zijn mogelijk positiever. Het aantal Coronabesmettingen vertoont de afgelopen weken weer een sterk dalende lijn. Bovendien kunnen ook kinderen (5-12 jaar oud) zich vanaf begin november laten vaccineren. Bovendien zijn een aantal ondersteunende maatregelen ten aanzien van werkloosheidsuitkeringen inmiddels afgelopen. Dit zorgt mogelijk voor een stijging van het aantal mensen dat (weer) wil gaan werken.
- De arbeidsmarkt is de sleutel voor verder economisch herstel. Allereerst zorgt een toename van het aantal werkenden voor een toename van het totale beschikbaar inkomen. Daarnaast zorgt het voor een dempende werking op de inflatie. Werkgevers hoeven dan namelijk de lonen minder te verhogen om personeel aan te trekken (waardoor zij ook de prijzen niet hoeven te verhogen).
Lagere economische groei en aanhoudende inflatie typeren derde kwartaal 2021. In het derde kwartaal van 2021 kwam de Amerikaanse economie bijna tot stilstand. Daarnaast bleef de inflatie op een hoog niveau steken. Het is bovendien niet alleen de algemene inflatie (inclusief voedsel en grondstofprijzen) die hoog is. Ook de zogenaamde ‘core’ inflatie (inflatie zonder voedsel en grondstofprijzen) is de afgelopen maanden fors opgelopen. Ik zou nog net niet willen spreken van stagflatie (een lage economische groei gecombineerd met een hoge inflatie), maar het komt wel in de buurt. Voor de Democraten is het van essentieel belang dat dit economisch beeld snel kantelt. De 'mid term' verkiezingen zijn namelijk al volgend jaar November en de huidige 'approval' rating van President Biden zijn zacht gezegd momenteel niet al te best. Goed dus om nader te kijken waar de afzwakking vandaan komt en wat de vooruitzichten zijn.
Figuur 1: Ontwikkeling van de Amerikaanse BBP- componenten
Bron: Figuur o.b.v. FRED database
Figuur 2: Ontwikkeling Inflatie
Bron: Figuur o.b.v. FRED database
Consumptie valt weg als drijvende kracht achter het economisch herstel. Het Amerikaanse Bruto Binnenlands Product (BBP) bestaat voor ongeveer 70 procent uit consumptie van huishoudens. De afgelopen kwartalen was het dan ook vooral de consumptie die het forse herstel van de Coronacrisis dreef. In het derde kwartaal was de bijdrage van consumptie aan de economische groei ongeveer 1%. Met een bijdrage van rond de 2% waren het de investeringen die voor het eerst sinds het herstel van de Coronacrisis de grootste bijdrage leverde aan de economische groei. Deze bijdrage blijft echter relatief bescheiden.
Stagnering van het beschikbaar inkomen dempt de consumptie. De belangrijkste kracht achter de consumptie van huishoudens is simpelweg hoeveel ze te besteden hebben. En de groei van hun inkomen staat onder druk. Figuur 4 laat de ontwikkeling van het reële beschikbaar inkomen zien. De uitbetaling van de verschillende rondes van stimuleringschecks zijn duidelijk herkenbaar in de grafiek. Ook is te zien dat het beschikbaar inkomen rond het laagste niveau ligt sinds de Coronacrisis. De stagnering van het beschikbaar inkomen komt niet alleen door het aflopen van de stimuleringsmaatregelen. De werkgelegenheid blijft namelijk achter bij het economisch herstel. Bovendien zorgt de opgelopen inflatie voor een uitholling van de koopkracht.
Verdere oploop van Coronabesmettingen zette de consumptie voor diensten verder onder druk. Naast het dempende effect van het beschikbaar inkomen heeft ook de forse oploop van het aantal Coronabesmettingen de consumptie negatief beïnvloed. Het gaat dan uiteraard met name om de consumptie van diensten (reizen, restaurantbezoek etc.). Het herstel van de consumptie voor diensten verliep sinds het herstel van de Coronacrisis van begin af aan al veel minder hard dan het herstel van de consumptie voor goederen. Waar de consumptie van goederen al ver boven het niveau van voor de Coronacrisis ligt, ligt de consumptie voor diensten pas sinds kort rond het niveau van voor de Coronacrisis. Uiteraard is dit niet verwonderlijk door alle beperkende maatregelen om contact zoveel mogelijk te vermijden.
Figuur 3: Groei consumptie van goederen en diensten
Bron: Figuur o.b.v. FRED database
Figuur 4: Ontwikkeling beschikbaar inkomen en consumptie
Bron: Figuur o.b.v. FRED database
Arbeidsmarkt is de sleutel voor verder economisch herstel. Met 4.8% ligt het werkloosheidspercentage nog steeds ruim boven het werkloosheidspercentage van voor de Coronacrisis van 3.5%. Toch kan de arbeidsmarkt in de Verenigde Staten worden bestempeld als erg krap. Het aantal vacatures ligt momenteel fors boven het aantal werkzoekenden (zie figuur 6). Het blijkt voor veel werkgevers dan ook moeilijk om personeel te werven. Tegelijkertijd kunnen nog steeds veel werklozen geen baan vinden. Hier liggen een aantal oorzaken aan ten grondslag. Door de Coronacrisis zijn er banen verloren gegaan en een aantal werknemers wil niet graag hun oude baan weer oppakken. Zo zijn veel werknemers in de horeca erachter gekomen dat ze de baan te stressvol vonden tegen een te laag loon. Ook speelt de Coronacrisis nog steeds mee. Er zijn namelijk werknemers die liever niet terugkeren naar een beroep waarbij er veel contact is met mensen. Ook de beschikbaarheid van kinderopvang was en is nog steeds door Corona minder. Ook bevatte de stimuleringspakketten voor Amerikaanse begrippen relatief ruime werkloosheidsvoorzieningen. Mogelijk dat deze de prikkel tot werken voor een aantal werklozen tijdelijk heeft verminderd.
Herstel van de arbeidsmarkt is een tweesnijdend zwaard. Als de arbeidsmarkt zich de komende maanden verder kan herstellen treden er twee belangrijke effecten op. Allereerst zorgt een toename van het aantal werkenden voor een toename van het totale beschikbaar inkomen. Daarnaast zorgt het voor een dempende werking op de inflatie. Werkgevers hoeven dan de lonen minder te verhogen om personeel aan te trekken. Dit zorgt voor een kleinere kans op een negatieve loon-prijs spiraal (lonen stijgen, waardoor zij de prijzen verhogen, waardoor werknemers weer hogere lonen gaan eisen). Beide effecten zorgen voor een positieve impuls voor de Amerikaanse consumptie. En daarmee voor een verder krachtig economisch herstel.
Figuur 5: Werkloosheid en Werkgelegenheid
Bron: Figuur o.b.v. FRED database
Figuur 6: Vacatures en werklozen
Bron: Figuur o.b.v. FRED database
